Waterstof als bouwsteen: veiligheid & innovatie hand in hand
Waterstof op de bouwplaats: het lijkt een duik in de toekomst. Toch nemen steeds meer bouworganisaties de stap naar deze nieuwe energiebron. Het Groningse bouwbedrijf Koninklijke Oosterhof Holman doet sinds 2023 praktijkonderzoek naar waterstofaangedreven bouwplaatsen, gefinancierd vanuit de Subsidieregeling Schoon en Emissieloos Bouwen. In het onderzoek is speciale aandacht voor de veiligheidsaspecten. Hoog tijd om de eerste bevindingen te horen van Jouke Sijtsma, projectengineer bij Ohpen Ingenieurs & Innovators, en Ömer Türkmen, Hoofd R&D bij Koninklijke Oosterhof Holman.
Dat waterstof een interessante energiedrager is, heeft alles te maken met de elektrificatie van de bouw. “Elektrische voertuigen en machines vragen om steeds meer stroom. Maar lang niet overal zijn openbare of eigen laadplekken beschikbaar en we hebben ook nog te maken met een overvol stroomnet”, vertelt Türkmen. “Er is een optie om dan accupacks te gebruiken of accu’s naar de bouwplaats te verplaatsen, maar dat is alleen van toepassing voor korte transportafstanden.”
Autonoom alternatief zonder uitstoot
Een waterstofaangedreven bouwplaats biedt een oplossing voor het opladen van elektrisch materieel zonder dat er een vaste aansluiting of openbare laadpunten in de buurt nodig zijn. Sijtsma: “Het is in die zin een autonoom alternatief: gasvormige waterstof wordt aangeleverd in flessenbundels en in een brandstofcelsysteem omgezet. Het produceert daarbij enkel elektriciteit en water, zonder uitstoot.”
Behoefte aan breed gedragen routekaart
Hoewel er al verschillende bouworganisaties bezig zijn met waterstof in de bouw, is er behoefte aan een breed gedragen routekaart. “We proberen zoveel mogelijk aanvragen te doen bij verschillende regio’s, om te peilen hoe er wordt gereageerd,” vertelt Türkmen. “Op dit moment zijn er bouwmeldingen gedaan voor vier projecten binnen drie verschillende regio’s. We merken grote verschillen in kennis- en ervaringsniveau.” Soms rinkelen alle alarmbellen als ze een melding doen. Türkmen: “Dan heeft het lokaal bevoegd gezag veel zorgpunten rondom veiligheid en wordt er snel teruggegrepen naar bestaand beleid, bijvoorbeeld PGS35 voor waterstof tankstations. Een routekaart zal voor meer duidelijkheid zorgen.”
Communicatie om veiligheid te borgen
Tot die tijd moet een veiligheidsdocument zorgen voor efficiëntere communicatie en samenwerking met de omgevingsdiensten en veiligheidsregio’s. Sijtsma: “Het gevolg met waterstof kan erg groot zijn; maar de kans dat het risico optreedt is minimaal. In het document borgen we vanuit verschillende perspectieven de veiligheid. Door proactief te zijn en gedetailleerde veiligheidsdocumenten te leveren, en door direct contact te hebben met de bevoegde lokale autoriteiten, wekken we vertrouwen en kunnen we vergunningstrajecten versnellen.”
Waterstof in de praktijk
De eerste praktijkervaringen doet Oosterhof Holman op in Goirle, nabij Tilburg, waar een buitenbedrijfleiding en een gasleiding worden verwijderd over een traject van ongeveer 3 kilometer. “Dit project heeft een hoge energievraag. Het gebruik van waterstof is extra aantrekkelijk vanwege de beschikbaarheid van een groot en vlak terrein dat aan alle veiligheidsvereisten voldoet”, aldus Sijtsma.
Dat brengt unieke veiligheidsuitdagingen met zich mee. “Er moeten bijvoorbeeld twee bouwhekken geplaatst worden: één rondom de bouwplaats om onbevoegden buiten te houden en een aparte afzetting voor de pakketten met waterstofflessen, de zogenaamde ATEX-zone,” legt Sijtsma uit. “Binnen deze explosiegevaarlijke zone gelden strenge veiligheidsregels, zoals het dragen van antistatische kleding en schoenen, om het risico op ontsteking door statische elektriciteit te minimaliseren.”
Betrokken medewerkers
De medewerkers op de bouwplaatsen reageren positief op de innovaties met waterstof. “Het is belangrijk om de werknemers bij het proces te betrekken en hen te informeren over de risico’s en voordelen van waterstof. Co-creatie en acceptatie zijn essentieel voor een succesvolle implementatie”, vertelt Sijtsma.
Platform met kennis en ervaring
Türkmen en Sijtsma roepen aannemers en overheden op om hun kennis en ervaring met waterstof te delen via het net gelanceerde platform Bouwen op Waterstof. Türkmen: “Door gezamenlijk op te trekken en kennis te delen, kan de sector sneller en veiliger overschakelen naar waterstof als energiebron op bouwplaatsen”. Het platform biedt eeninteractieve kaart en startdocumenten aan om andere organisaties te helpen bij de implementatie van waterstof.
